ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΣΕ...ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

πρωτοπρ. π. Γεώργιος Δορμπαράκης

Ἡ ἀναφορά μας συνιστᾶ μιά μικρή ἀπόπειρα νά
δώσει ἀπαντήσεις σέ ὁρισμένα ἐρωτήματα τά ὁποῖα ταλανίζουν κατά
κάποιο τρόπο τή σκέψη ἀρκετῶν ἀδελφῶν μας χριστιανῶν. Εἶναι μιά
προσπάθεια νά ποῦμε ὁρισμένα γνωστά καί αὐτονόητα ἴσως πράγματα γιά
ἀλήθειες τῆς πίστεώς μας, πού κάτω ἀπό ἄλλες ἱστορικές συνθῆκες θά
θεωροῦνταν δεδομένες σέ ὅλους. Ὅμως ἔχει τονιστεῖ ἐπαρκῶς στίς ἡμέρες
μας ὅτι ἔχει παρέλθει ἀνεπιστρεπτί ἡ ἐποχή τῶν αὐτονοήτων! Κάθε τι πού
θεωρεῖται αὐτονόητο πρέπει νά ἐξηγεῖται, εἰδικά σέ θέματα τῆς

χριστιανικῆς πίστεως, γιατί δυστυχῶς κ α ί ἡ πίστη μας στρεβλώνεται

πολλές φορές ἀπό τήν εὐκολία πού ὑπάρχει πιά στόν καθένα, μέ τόσα

τεχνικά καί ἠλεκτρονικά μέσα, νά προβάλλει ὡς χριστιανικό καί

ὀρθόδοξο ὁτιδήποτε ὁ ἴδιος νομίζει ὅτι εἶναι τέτοιο, κ α ί ἀπό τήν

ὀλιγωρία δυστυχῶς ἀπό τήν ἄλλη τῶν περισσοτέρων χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι

δέν φαίνεται νά ἀφιερώνουν κάποιο χρόνο γιά μελέτη πνευματικῶν

βιβλίων, ἰδίως δέ τοῦ καθαυτό λόγου τοῦ Θεοῦ, τῆς ἁγίας Γραφῆς.

῎Ετσι δι᾽ ὀλίγων θά ἀσχοληθοῦμε μέ τά παρακάτω

ἐρωτήματα, πού θεωροῦνται ὅμως καίρια γιά τήν πίστη μας:

1. Εἶναι ὁ Χριστιανισμός θρησκεία;

2. ᾽Εκκλησία εἶναι μόνον οἱ κληρικοί;

3. Ποιά ἡ σχέση τοῦ Χριστοῦ μέ τούς πιστούς;

4. Σώζονται μόνον οἱ ἀναμάρτητοι;

5. Παράδεισος καί κόλαση: τόποι σέ μιά ἄλλη ζωή;

1. Εἶναι ὁ χριστιανισμός θρησκεία;

Ἡ συνήθης ἀντίληψη τῶν περισσοτέρων

χριστιανῶν εἶναι ὅτι ὁ χριστιανισμός συνιστᾶ μία ἀπό τίς πολλές

θρησκεῖες πού ὑπάρχουν, καί μάλιστα τήν καλύτερη. Αὐτό ὅμως δέν εἶναι

ἀλήθεια. Πρῶτον, διότι ὁ χαρακτηρισμός ῾᾽καλύτερη θρησκεία᾽᾽ δέν ἔχει

ἀντικειμενικό χαρακτήρα, ἀφοῦ ὁ καθένας, καθώς στέκεται στό ἔδαφος τῆς

δικῆς του θρησκείας, κρίνει τά πράγματα μέ βάση τό δικό του ἀξιολογικό

σύστημα, καί δεύτερο, τό σημαντικότερο, κατά τήν πίστη μας, ἡ

χριστιανική πίστη ἔρχεται ὡς ἡ κατάργηση τῆς θρησκείας, δεδομένου ὅτι

ἡ θρησκεία κατανοεῖται ὡς ἡ προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου, μετά τήν πτώση

του στήν ἁμαρτία, νά βρεῖ τόν Θεό, τόν ὁποῖο ὄμως ῾῾κατασκευάζει᾽᾽ μέ

τή λογική καί τίς λοιπές ψυχικές δυνάμεις του, στήν προσπάθειά του νά

ἑρμηνεύσει τόν ἑαυτό του καί τόν κόσμο μέσα στόν ὁποῖο εὑρίσκεται.

Μέ ἄλλα λόγια ἡ κάθε θρησκεία ἐκκινώντας ἀπό τή δίψα τοῦ ἀνθρώπου νά βρεῖ κάποια δύναμη πέρα ἀπό αὐτόν, δεδομένου ὅτι ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε ἀπό τόν Θεό καί φέρεται

συνεπῶς φυσικά πρός Αὐτόν, στηρίζεται κυρίως στή φυσική αὐτή κίνηση,

κίνηση ἀπό τά κάτω πρός τά ἄνω, θά λέγαμε εἰκονιστικά, προκειμένου νά

βρεῖ τόν Θεό. Ἡ κίνηση αὐτή ὅμως δέν καταλήγει στήν εὕρεση τοῦ Θεοῦ,

διότι προσκρούει στό φράγμα τῆς ἁμαρτίας, - τό ὁποῖο δημιουργήθηκε ἀπό

τήν κακή χρήση τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου ἔναντι τοῦ δημιουργοῦ Θεοῦ,

μέ ἀποτέλεσμα τήν ἀλλοίωση καί τή ζόφωση τῆς εἰκόνας τοῦ Θεοῦ μέσα

στόν ἄνθρωπο -, ὁπότε ἡ κίνηση αὐτή ἐκφυλίζεται καί δημιουργεῖ

κατασκευάσματα τοῦ μυαλοῦ του, τά εἴδωλα, μέ κύριο γνώρισμα τό φόβο.

Πάνω σ᾽ αὐτά λειτουργοῦν, κατά τήν πίστη μας, καί οἱ πονηρές δυνάμεις,

γι᾽ αὐτό καί κατά τήν ῾Αγία Γραφή οἱ θρησκεῖες εἴτε λατρεύουν τή

θεοποιημένη φαντασία τοῦ ἀνθρώπου, ἄρα τό μεταφυσικό τίποτε, εἴτε

λατρεύουν τά δαιμόνια.

Ἡ πίστη μας λοιπόν ἀποτελεῖ τήν ὑπέρβαση τῆς θρησκείας. Ὁ χριστιανισμός, μολονότι ἔχει θρησκειακά στοιχεῖα καί

μπορεῖ νά χρησιμοποιεῖ ὡς τεχνικό ὅρο καί γι᾽ αὐτόν τόν ὅρο

῾῾θρησκεία᾽᾽, εἶναι κατ᾽ οὐσίαν ᾽Εκκλησία, κλήση τοῦ Θεοῦ δηλ. στόν

ἄνθρωπο, διότι ἀκριβῶς ὁ Θεός στήν ἀδυναμία τοῦ ἀνθρώπου νά Τόν βρεῖ,

ἀποκαλύπτεται, ῾῾κλίνει οὐρανούς καί κατέρχεται᾽᾽, δείχνοντας τό

ἀληθινό Του πρόσωπο, τό γεμάτο ἀγάπη καί στοργή πρός τό πλανεμένο πιά

πλάσμα Του, καί καλεῖ τόν ἄνθρωπο νά ἀνταποκριθεῖ στήν ἀγάπη Του

αὐτή, καί στήν πρώτη φάση τῆς ἀποκάλυψής Του, τήν Παλαιά Διαθήκη, καί

στή δεύτερη κυρίως, μέ τήν ἐνανθρώπησή Του στήν Καινή Διαθήκη. Ἡ

κίνηση ἀντιστρέφεται: Δέν εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού ἀναζητεῖ τόν Θεό, ἀλλά

ὁ Θεός πού ἀναζητεῖ τόν ἄνθρωπο. ῾῾῏Ηλθεν ὁ ᾽Ιησοῦς ζητῆσαι καί σῶσαι

τό ἀπολωλός᾽᾽! Ὅσοι ἔνιωσαν τήν κλήση αὐτή τοῦ Θεοῦ, καί αὐτοί εἶναι

οἱ καλοπροαίρετοι ἄνθρωποι ὅλων τῶν ἐποχῶν, ἀνταποκρίθησαν καί

πίστεψαν στόν Χριστό, ἐντασσόμενοι στό ζωντανό σῶμα Του, τήν ἁγία Του

᾽Εκκλησία καί γινόμενοι παιδιά τοῦ Θεοῦ. ῾῾Ὅσοι ἔλαβον Αὐτόν (τόν

Χριστό), ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι῾᾽. Ὅλη ἡ ἀνθρώπινη

ἱστορία ἀπό τότε καί μετά εἶναι ὁ ἀγώνας τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ νά

῾῾κερδήσει᾽᾽ τήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, μέσα στά πλαίσια ὅμως τῆς

ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου. Κι αὐτή ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου δημιουργεῖ

καί τήν κρίση στή ζωή του, ἀφοῦ ἀπό τή δική του τελικῶς συγκατάθεση

κρίνεται ἡ ἴδια ἡ σωτηρία του.

2. ᾽Εκκλησία εἶναι μόνον οἱ κληρικοί;

Ἡ πιό συνηθισμένη διαστροφή καί τό πιό συνηθισμένο λάθος: ἡ ταύτιση τῆς ᾽Εκκλησίας μέ τούς κληρικούς. Τό βλέπουμε συχνότατα: κάθε φορά πού κάποιος κληρικός, μεγαλόσχημος ἤ

ὄχι, θά περιπέσει σέ κάποιο σφάλμα, ἀμέσως θά σπεύσουν τά Μ.Μ.Ε., πού

δυστυχῶς εἶναι αὐτά πού διαμορφώνουν τίς περισσότερες φορές τίς συνειδήσεις τῶν νεοελλήνων, γιά νά ποῦν μέ πηχιαίους τίτλους: ῾Ἡ ᾽Εκκλησία ἔκανε τοῦτο ἤ ἐκεῖνο!᾽᾽ Λάθος; Διαστροφή; Μᾶλλον καί τά δύο. Σημασία ἔχει ὅτι ἡ ταύτιση αὐτή ᾽Εκκλησίας μέ κληρικούς συνιστᾶ

λάθος δογματικό γιά τήν πίστη μας. Διότι ἡ ᾽Εκκλησία, μέ βάση τήν

ἀποκάλυψη τοῦ Χριστοῦ καί τήν παράδοση τῶν ἁγίων ἀποστόλων, ἀποτελεῖ

῾῾σῶμα Χριστοῦ᾽᾽, ὁ Χριστός ἀποτελεῖ ῾῾τήν κεφαλήν τοῦ σώματος᾽᾽, ἐνῶ

οἰ κληρικοί, ὅπως καί οἱ λαϊκοί, συνιστοῦν τά μέλη τοῦ σώματος τοῦ

Χριστοῦ. Μέ ἄλλα λόγια ἡ ᾽Εκκλησία εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός,

ἐνῶ οἱ πιστοί, ἀνεξάρτητα ἀπό τή θέση καί τό διακόνημά τους, εἶναι

ἀκριβῶς μέλη τοῦ Χριστοῦ, ὑποκείμενα στίς ἁμαρτίες καί στά καθημερινά

σφάλματα καί ἑπομένως ἔχοντα ὅλα ἀνάγκη σωτηρίας. Οἱ πιστοί, -στόν

Χριστό πιστεύουμε καί -στήν ἁγία Του ᾽Εκκλησία καί ὄχι σέ κάποιο

μέλος, εἴτε εἶναι κληρικός εἴτε λαϊκός. ῎Αλλωστε, κατά τήν ὀρθοδοξία

μας, ὅλοι εἴμαστε ἱερεῖς μέ τή γενική ἔννοια τῆς πνευματικῆς ἱερωσύνης

λόγω τοῦ ἁγίου βαπτίσματος, πού μᾶς ἑνώνει μέ τήν πηγή τῆς

ἱερωσύνης,τόν ἴδιο τόν Χριστό. Ὁ κληρικός ἁπλῶς ἔχει ἐπιπρόσθετη

διακονική χάρη, τῆς εἰδικῆς ἱερωσύνης, καί συνεπῶς ἄν πέφτει ἤ

κρατιέται στήν πίστη λίγη σημασία ἔχει γιά τήν ἴδια τήν οὐσία τῆς

᾽Εκκλησίας. Θέλουμε νά ποῦμε ὅτι δέν ἀλλοιώνεται ἡ πίστη μας ἀπό τήν

ἁγιότητα ἤ ὄχι τῶν μελῶν της. Ὁ Χριστός, ὅπως εἴπαμε, μᾶς σώζει καί

ὄχι κάποιος κληρικός. Ὁ κληρικός ἁπλῶς συνεργεῖ, ὅπως ἄλλωστε πρέπει

ὅλοι νά κάνουμε, στή σωτηρία κάποιων, γινόμενος ἔτσι ὄργανο τοῦ

Χριστοῦ. Κατά συνέπεια ἡ ἐπιμονή γιά τήν ταύτιση αὐτή

᾽Εκκλησίας καί κληρικῶν μόνον ἐκ τοῦ πονηροῦ μπορεῖ πιά νά κατανοηθεῖ.

3. Ποιά ἡ σχέση τοῦ Χριστοῦ μέ τούς πιστούς;

Ἡ ἀπάντηση καί ἡ συνειδητοποίηση τῆς ἀπάντησης ἀπό

τούς χριστιανούς συνιστᾶ καί τό σημαντικότερο στοιχεῖο τῆς πίστεώς

τους. Ποιά ἡ σχέση μας μέ τόν Χριστό;

Καί πρῶτον, τή σχέση αὐτή δέν τήν διαμορφώσαμε

ἐμεῖς οἱ πιστοί, δέν τήν συλλάβαμε μέ τό μυαλό μας, ἀλλά ὀ ἴδιος ὁ

Χριστός, ὁ Ὁποῖος μέσα στά πλαίσια τῆς ἄπειρης ἀγάπης Του, καθώς ἦλθε πρός ἐμᾶς, μᾶς φώτισε τό νοῦ ὥστε νά ῾῾δοῦμε᾽᾽ τή σχέση μας μαζί Του. Καί ἡ σχέση αὐτή εἶναι σχέση ταύτισης μ᾽ ᾽Εκεῖνον. Δέν στέκει ὁ Χριστός δίπλα μας ἁπλῶς ἤ ἀπό πάνω μας ὡς τό ῾῾βαρύ ἄνω᾽᾽ ἄλλων θρησκειῶν. Μέ τήν ἐνανθρώπησή Του μᾶς ἐνσωμάτωσε στόν ἑαυτό Του, μᾶς ἔκανε, ὅπως ἤδη εἴπαμε καί παραπάνω, μέλη Του, κομμάτι Του, προέκταση κυριολεκτικά δική Του. Γιατί ὁ ἴδιος μᾶς εἶπε ὅτι εἶναι ἡ ἄμπελος καί ἐμεῖς τά κλήματα. Εἶναι τό δέντρο καί ἐμεῖς τά κλαδιά. Τά κλαδιά μέ τό

δέντρο δέν εἶναι ξεχωριστά πράγματα, ἀλλά ἴδια πραγματικότητα. Γι᾽ αὐτό καί οἱ ἀπόστολοι προσφέροντας τήν ἴδια ἀλήθεια θά ποῦν ὅτι συνιστοῦμε τά μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, εἴμαστε λιθάρια στό πνευματικό οἰκοδόμημά Του, στό ὁποῖο ὁ ῎Ιδιος εἶναι ὁ βασικός

ἀκρογωνιαῖος λίθος, εἴμαστε ντυμένοι τόν Χριστό, στήν ψυχή καί τό σῶμα. ῾῾Ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε!᾽᾽ Γι᾽ αὐτό καί ὅ,τι συμβαίνει σ᾽ ἐμᾶς ἀναφέρεται

τελικῶς στόν ἴδιο τόν Χριστό καί τό ἐκλαμβάνει κι ᾽Εκεῖνος σάν κάτι δικό Του. ῾῾Σαούλ, Σαούλ, τί μέ διώκεις;᾽᾽, λέει ὁ ἀναστημένος Χριστός στόν διώκτη τότε Σαούλ, τόν μετέπειτα ἀπόστολο Παῦλο. Δίωκε τούς Χριστιανούς ὁ Σαούλ καί ὁ Χριστός τό εἰσέπρατε γιά τόν ἑαυτό Του! Καί

μήν ξεχνᾶμε αὐτό πού ὁ ἴδιος πάλι ὁ Χριστός εἶπε στήν παραβολή τῆς

τελικῆς κρίσεως: Ὅ,τι κάνετε καί στόν πιό ἐλάχιστο ἀδελφό μου σ᾽ Εμένα τό κάνετε! ῾῾᾽Εφ᾽ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε!᾽᾽

Κατά συνέπεια, ὁ Χριστιανός ζῆ τή ζωή τοῦ Χριστοῦ, γι᾽ αὐτό καί ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀγάπη καί τοῦ χριστιανοῦ καί ἡ σταυρική πορεία τοῦ Χριστοῦ εἶναι ταυτοχρόνως σταυρική πορεία καί τοῦ χριστιανοῦ. ῾῾Ζῶ δέ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δέ ἐν ἐμοί Χριστός᾽᾽ (ἀπ. Παῦλος). Καί: ῾῾ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν καί ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ καί ἀκολουθείτω μοι᾽᾽.

῎Αλλωστε ὡς κλήματα στήν ἄμπελο τοῦ Χριστοῦ πρέπει νά παρουσιάζουμε καί τούς ἀνάλογους καρπούς. ᾽Αμπέλι πού δέν ἔχει σταφύλια δέν θεωρεῖται καλό ἀμπέλι! ῎Ετσι καί ὁ χριστιανός: ἑνωμένος μέ τόν Χριστό παρουσιάζει τούς καρπούς τῆς ἕνωσής του αὐτῆς. Καί οἱ καρποί

αὐτοί εἶναι οἱ διάφορες ἀρετές. ῾῾Ὁ γάρ καρπός τοῦ πνεύματος, ἐστίν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, πίστις, ἀγαθωσύνη, πραότης, ἐγκράτεια᾽᾽. ῎Αν δέν παρουσιάζουμε καρπούς, δηλ. ἄν ἡ ἕνωσή μας μέ τον Χριστό (μέ τό βάπτισμα καί τά λοιπά μυστήρια) δέν ἔχει ἀποτελέσματα

στή ζωή μας, τότε δυστυχῶς θά ἰσχύσει αὐτό πού προειδοποιεῖ ὁ Χριστός: ῾῾ἐάν τό κλῆμα δέν μείνει μέ τό ἀμπέλι, τότε ὁ πατέρας μου τό κόβειγιατί εἶναι ξερό καί τό πετάει στή φωτιά νά τό κάψει᾽᾽!

4. Σώζονται μόνον οἱ ἀναμάρτητοι;

Ἡ ἀπάντηση θά εἶναι σύντομη: δέν ὑπάρχουν ἀναμάρτητοι ἄνθρωποι. Μολονότι μέ τό ἅγιο βάπτισμα ἑνωθήκαμε μέ τόν Χριστό καί συνεπῶς πήραμε τή δύναμη νά μήν ἁμαρτάνουμε, ὅμως ἡ καθημερινότητά μας ἀποδεικνύει τό ἀντίθετο. Χαλαρώνουμε πνευματικά ξεχνᾶμε τόν Θεό καί ἁμαρτάνουμε εἴτε μέ τή συμπεριφορά μας, ἀλλά εἴτε καί μέ τά λόγια μας εἴτε ἀκόμη καί μέ τή σκέψη μας. Γι᾽ αὐτό καί ὁ ἅγιος ᾽Ιωάννης ὁ Εὐαγγελιστής θά σημειώσει: ῾῾᾽Εάν ποῦμε ὅτι ἁμαρτία δέν ἔχουμε, πλανᾶμε τούς ἑαυτούς μας καί λέμε ψέματα!᾽᾽ Ὁ μόνος τελικά ἀναμάρτητος πού πέρασε ἀπό τή ζωή αὐτή, χωρίς μάλιστα τή δυνατότητα νά ἁμαρτήσει ἦταν ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Διότι εἶναι καί Θεός ἐκτός ἀπό ἄνθρωπος. Ὅλοι οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι ὑποκείμεθα στήν ἁμαρτία, ἁμαρτάνουμε ὅπως εἴπαμε

καθημερινά, γι᾽ αὐτό καί σωζόμαστε ὄχι ἀπό τήν ἀναμαρτησία μας, πού δέν ὑπάρχει, ἀλλά ἀπό τή μετάνοιά μας. Ὁ Θεός τή μετάνοιά μας περιμένει καί σ᾽ αὐτήν στηρίζεται γιά νά μᾶς σώσει. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἡ ᾽Εκκλησία μας διακρίνει τούς ἀνθρώπους ὄχι σέ ἁμαρτωλούς καί ἀναμαρτήτους, ἀλλά σέ μετανοημένους καί σέ ἀμετανόητους. ῞Αγιος εἶναι ὁ μετανοημένος ἁμαρτωλός καί ὄχι ὁ μή ὑπάρχων ἀναμάρτητος. ῞Αγιος εἶναι ὁ μετανοημένος ἄσωτος καί ὁ μετανοημένος τελώνης καί ὄχι ὁ ὑπερήφανος καί ἀλαζόνας Φαρισαῖος. ῎Ετσι καταλαβαίνουμε καί τό γιατί ἡ ἀτμόσφαιρα πάντοτε τῆς ᾽Εκκλησίας εἶναι ἡ ἀτμόσφαιρα τῆς μετάνοιας καί αὐτήν ἐπικαλεῖται γιά τήν καθημερινότητά μας. ῾῾Τόν ὑπόλοιπον χρόνον τῆς ζωῆς ἡμῶν ἐν εἰρήνῃ καί μετανοίᾳ ἐκτελέσαι παρά τοῦ Κυρίου

αἰτησώμεθα᾽᾽. Μή ξεχνᾶμε ἄλλωστε ὅτι ὁ ἴδιος πάλιν ὁ Κύριος τή μετάνοια ἔθεσε ὡς προϋπόθεση γιά νά εἰσέλθει κανείς στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. ῾῾Μετανοεῖτε. ῎Ηγγικε γάρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν᾽᾽.

5. Παράδεισος καί κόλαση: τόποι σέ μιά ἄλλη ζωή;

Θά τελειώσουμε μ᾽ αὐτήν τήν παρεξήγηση. Τί εἶναι ὁ παράδεισος καί ἡ κόλαση; Οἱ περισσότεροι καί πάλι χριστιανοί ἔχουν τήν πεποίθηση ὅτι ὁ παράδεισος καί ἡ κόλαση εἶναι δύο ξεχωριστοί τόποι

σέ μιά ἄλλη ζωή. Συνήθως δέ, συνοδεύεται αὐτή ἡ πεποίθηση καί μέ ἀντίστοιχες ἔντονες εἰκόνες: καζάνια πού βράζουν καί φλόγες ὀδυνηρές γιά τήν κόλαση, κῆποι καί ὄμορφες ἐκτάσεις γιά τόν Παράδεισο. Εἶναι αὐτονόητο ὅτι τά παραπάνω δέν ἔχουν καμμία σχέση μέ τήν ἀλήθεια. ῎Η μᾶλλον ἔχουν σχέση ἄν ἐννοηθοῦν κατά πνευματικό τρόπο. Δηλ. παράδεισος εἶναι κατάσταση πνευματική πού ἔχει τό στοιχεῖο τῆς ἄφατης χαρᾶς καί ἀγαλλίασης, κόλαση εἶναι κατάσταση πνευματική πού ἔχει τό στοιχεῖο τῆς ἄφατης λύπης καί ὀδύνης! Γιά τήν ᾽Εκκλησία μας λοιπόν δέν εἶναι τόποι

ὁ παράδεισος καί ἡ κόλαση. Καί τοῦτο διότι τίποτε δέν βρίσκεται ἐκτός τοῦ Θεοῦ. Πῶς ἄλλωστε νά ὑπάρξει κάτι χωρίς νά ὑφίσταται ἀπό τήν ἐνέργεια τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ; Ὁ Θεός συγκρατεῖ τά σύμπαντα,῾῾Αὐτός διδούς πᾶσι ζωήν καί πνοήν καί τά πάντα᾽᾽. Πού θά πεῖ: ὅλοι

ἀνεξαιρέτως, μετανοημένοι καί ἀμετανόητοι, πιστοί καί ἄπιστοι, θά βρίσκονται στήν ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος ὡς ἀγάπη περικλείει μέσα στή θαλπωρή Του τούς πάντες. Γιά τόν Θεό δηλ. δέν ὑπάρχει παράδεισοςκαί κόλαση. Ὅλους τούς ἀγαπᾶ καί τούς κρατᾶ χωρίς διακρίσεις. ῎Αν

ὅμως δέν ὑπάρχει παράδεισος καί κόλαση ἀπό πλευρᾶς τοῦ Θεοῦ, ὑπάρχει ἀπό πλευρᾶς ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων. Διότι τήν μία ἀγάπη τοῦ Θεοῦ θά τήν εἰσπράττουμε ἀνάλογα μέ τίς προϋποθέσεις τῆς ἐδῶ ζωῆς μας: ὁ μετανοημένος θά χαίρεται καί θά εὐφραίνεται μέ τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ (παράδεισος), ἐνῶ ὁ ἀμετανόητος θά ὀδυνᾶται καί θά πάσχει ἀπό αὐτήν (κόλαση). Γιατί; Διότι ζώντας τήν ἐδῶ ζωή σέ ἀντίθεση μέ τόν Θεό ἤ μέ ἀνυπαρξία Θεοῦ θά ἔχει διαμορφώσει ἔτσι τήν ὕπαρξή Του πού δέν θά

θέλει καθόλου τόν Θεό. Κι ὅμως Αὐτός πιά ὁ Θεός θά βρίσκεται ἀπείρως καί διαρκῶς κοντά Του καί στήν ὕπαρξή Του! Τί μεγαλύτερο μαρτύριο ἀπό αὐτό μπορεῖ νά ὑπάρξει; ῎Αν καί τώρα ὑπάρχουν ἀδελφοί μας συνάνθρωποι πού δέν ἀντέχουν οὔτε δέκα λεπτά προσευχῆς καί μικρῆς παραμονῆς τους

στήν ᾽Εκκλησία, ἄς φανταστοῦμε τότε τήν ὀδύνη τους, νά εἶναι διαρκῶς μέ τόν Θεό!

Κι ἀκόμη: ὁ παράδεισος καί ἡ κόλαση ἀπό τήν ἄποψη αὐτή δέν βρίσκεται μόνον στή μετά θάνατον ζωή, ἀλλά ἤδη ὑφίσταται ἀπό τή ζωή αὐτή. Γιατί αὐτό πού ἐδῶ διαμορφώνουμε, ἤδη

 πιδρᾶ καί στήν ψυχική μας κατάσταση. Δέν μπορῶ μέ ἄλλα λόγια νά διαγράφω τόν Θεό ἀπό τή ζωή μου καί νά νιώθω καλά! Τό πονηρό θά μέ κυριεύσει. Καί κυριαρχία τοῦ πονηροῦ σημαίνει θλίψη καί στενοχώρια καί ἄγχος καί ταραχή. ῾῾Θλίψις καί στενοχωρία παντί τῷ ἐργαζομένῳ τό κακόν, δόξα καί τιμή παντί τῷ ἐργαζομένῳ τό ἀγαθόν!᾽᾽ Ὁ παράδεισος καί ἡ κόλαση ξεκινοῦν ἀπό τή ζωή αὐτή, ἀλλά τήν ἔνταση καί τήν ὁλοκληρία τους θά τά αἰσθανθοῦμε μετά τή ζωή αὐτή, πολύ δέ περισσότερο κατά τή Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου μας!