"Τῆ ἁγίᾳ καί Μεγάλῃ Παρασκευῆ..."

πρωτοπρ. Γεωργίου Δορμπαράκη
Θεολόγου-Φιλολόγου

Ἔχει ἐπαρκῶς τονισθεῖ ἀπό πολλούς ὁ σωτηριώδης χαρακτήρας τῶν παθῶν τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Μερικές θεολογικές ἐπισημάνσεις ἴσως βοηθήσουν ἀκόμη περισσότερο πρός τήν κατεύθυνση αὐτή:

1. Τό Πάθος τοῦ Κυρίου - τά γεγονότα πού θυμόμαστε τήν ἡμέρα τῆς Μ. Παρασκευῆς: "τούς ἐμπτυσμούς, τά ραπίσματα, τά κολαφίσματα, τάς ὕβρεις, τούς γέλωτας, τήν προφυρᾶν χλαῖναν, τόν κάλαμον, τόν σπόγγον, τό ὄξος, τούς ἥλους, τήν λόγχην, καί πρό πάντων τόν σταυρόν καί τόν θάνατον'' - δέν νοεῖται ὡς ἕνα ξεκομμένο γεγονός ἀπ' τή ζωή Του. Ὅλη ἡ ζωή Του ἦταν πάθος, μέ ἀποκορύφωση τά παραπάνω γεγονότα. Καί τοῦτο γιατί ὁ Ἰ. Χριστός δέν εἶναι ἕνας ἁπλός ἄνθρωπος. Εἶναι ὁ Θεός πού προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση. "Γι' αὐτό καί τό ἔργο τοῦ Ἰησοῦ δέν ἦταν μόνον ἀνθρώπινο. Δέν ἦταν ἐπίτευγμα ἤ κατόρθωμα ἑνός "μεγάλου", ἀλλά τό τελείως ἀντίθετο. Ἦταν πάθος!" Ἔτσι "ὁ Χριστός δέν εἶναι ἡρωϊκό πρόσωπο. Ὁ ἥρωας γίνεται ἥρωας μετά τό κατόρθωμα. Ὁ Χριστός ὅμως ἦταν, ὅ,τι ἦταν ἐξαρχῆς. Μόνον ὅτι ἀνέμειξε ταῖς "ἡμῶν ἀσθενείαις τήν αὑτοῦ δόξαν καί δύναμιν" (Μ. Φαράντος). Αὐτό σημαίνει ὅτι ἀπό τή σάρκωση μέχρι τό Σταυρό βλέπουμε μιά εὐθεῖα γραμμή πού τά συνδέει. Ὑπάρχει μάλιστα ἡ γνωστή εἰκόνα τῆς Παναγιᾶς τοῦ Πάθους πού αἰσθητοποιεῖ αὐτήν τήν πραγματικότητα: ἡ Παναγία κρατάει στήν ἀγκαλιά της ὄχι τό βρέφος Ἰησοῦ, ἀλλά ἕνα μικρό ἐσταυρωμένο! Θά ἔλεγε ὅμως κανείς ὅτι τό Πάθος δέν εἶναι χαρακτηριστικό μόνο τῆς ἱστορικῆς ζωῆς τοῦ Θεανθρώπου, ἀλλά καί τῆς ἀϊδιας καί αἰώνιας ὕπαρξής Του ὡς τοῦ δευτέρου προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος. "Ὁ Υἱός εἶναι ὁ ἀϊδίως πάσχων. Εἶναι τό "ἀρνίον τό ἐσφαγμένον ἀπό καταβολῆς κόσμου" (Ἀποκ. 13,8 και κεφ. 5). Τό πάθος τῆς σαρκός Του πρέπει νά νοηθεῖ ὡς ἔκφραση τῆς υἱότητός Του. Ὁ Υἱός δέν διχάζεται. Πάσχει ὡς ὁ Υἱός, καί ὄχι μόνο κατά τό ἀνθρώπινό Του...Καί εἶναι μέν ἀλήθεια ὅτι τό πάθος δέν ἔγκειται στή θεότητα τοῦ Υἱοῦ. Ἔγκειται ὅμως στήν "υἱότητα" τοῦ Θεοῦ, δηλ. στό δεύτερο πρόσωπο τῆς τριαδικῆς θεότητος" (Μ. Φαράντος).

2. Τό πάθος, μέ βάση τά παραπάνω, σχετίζεται μέ τήν κυριότητα τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ Κύριος, γιατί ἔπαθε γιά μᾶς, "δι' ἡμᾶς καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν", δηλ. ἔχει δικαιώματα ἐπάνω μας, λόγω τῆς θυσιαστικῆς ἀγάπης Του καί τῆς ταπείνωσής Του. Κι αὐτό σημαίνει ὅτι καί ἐμεῖς ἀντιστοίχως μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἔχουμε "δικαιώματα" ἐπί τῶν ἄλλων συνανθρώπων μας, μόνο στό βαθμό πού πάσχουμε γι' αὐτούς. Οἱ γονεῖς γιά παράδειγμα ἔχουν κυριαρχική θέση στήν οἰκογένεια, μόνο μέ τήν ἔννοια τοῦ πάθους χάριν τῶν παιδιῶν τους. Τό ἴδιο καί οἱ πολιτικοί: ἔχουν δικαίωμα νά ἀπαιτοῦν ὑπακοή ἀπό τούς πολίτες, ὅταν θυσιάζονται γι' αὐτούς καί ἐπιτελοῦν τά πάντα γιά τό κοινό καλό. Διαφορετικά πρέπει νά χαρακτηριστοῦν ὡς σφετεριστές τῆς ἐξουσίας καί τύραννοι.

3. Τά παραπάνω καθιστοῦν σαφές γιατί τό πάθος τοῦ Χριστοῦ χαρακτηρίζεται ἑκούσιο. Γιατί ἐλεύθερα ὁ Θεός ἀποφασίζει τή σωτηρία μας λόγω ἀκριβῶς τῆς ἄπειρης ἀγάπης Του. Ἀγάπη καί ἐλευθερία πᾶνε μαζί, κάτι πού φανερώνεται ἀπολύτως πάνω στό Σταυρό! "Ἐρχόμενος ὁ Κύριος ἐπί τό ἑκούσιον πάθος". Κι αὐτό τό "ἑκούσιον" ἤδη εἶχε προαναγγελθεῖ ἀπό τούς προφῆτες τῆς Π. Διαθήκης ὡς χαρακτηριστικό τοῦ Μεσσία.

4. Ἡ ἑρμηνεία τοῦ πάθους ἀπό τήν ἀγάπη καί τήν ἐλευθερία τοῦ Θεοῦ μᾶς δείχνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀφενός δέν μπορεῖ τίποτε νά κάνει ἀπό μόνος του γιά τή σωτηρία του, ὡς δημιούργημα ἐξαρτώμενο ἀπό τόν Θεό, ἐνῶ ὁ Θεός ἀφετέρου ποτέ δέν ἐγκαταλείπει τό πλάσμα Του, ὅσο κι ἄν αὐτό Τόν ἔχει ἀρνηθεῖ ἤ συνεχίζει νά Τόν ἀρνεῖται. Ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι σάν τόν ἐργάτη, πού ἀπολύεται ἀπό τόν ἐργοδότη Του, ὅταν δέν ὑπακούει. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι δεμένος μέ τόν Θεό κι ὁ Θεός δεμένος μέ τόν ἄνθρωπο. Μόνο πού αὐτή ἡ ἀκατάλυτη σχέση ἐξαρτᾶται πρωτίστως καί ἀπολύτως ἀπό τόν Θεό.

5. Τό πάθος ἔτσι τοῦ Χριστοῦ δέν τελείωσε μέ τή Σταύρωση. Καταρχάς πάντα θά ὑπάρχει, ὡς στοιχεῖο, ὅπως εἴπαμε, τῆς υἱότητός Του, ἀλλά κι ἐπειδή πάντα θά ὑπάρχουν οἱ ἄνθρωποι πού θά Τόν ἀρνοῦνται - τά δυνάμει μέλη τοῦ Σώματός Του. Σωστά ἔχει εἰπωθεῖ ὅτι ὁ Χριστός βρίσκεται στή Γεθσημανῆ μέχρι τό τέλος τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας. Κι ἀσφαλῶς μέσα στό πάθος αὐτό τοῦ Χριστοῦ πρέπει νά ἐντάξουμε καί τό πάθος τῶν ἁγίων: Καί οἱ ἅγιοι ὡς μέλη Χριστοῦ καί "ἀλλήλων μέλη" συμπάσχουν μέ ἐμᾶς τούς ἐδῶ ἀκόμη ζῶντες, καί πιό πολύ μέ αὐτούς πού δέν μετανοοῦν. Γι' αὐτό καί σημειώνει ἡ Γραφή ὅτι δέν μποροῦν "χωρίς ἡμῶν" νά τελειωθοῦν!

6. Τέλος, στίς γενικές αὐτές παρατηρήσεις, ἄς σημειώσουμε καί κάτι αὐτονόητο, μετά τά παραπάνω ἀναφερθέντα: τό πάθος τοῦ Κυρίου συνιστᾶ μυστήριο. Ὁ Μ. Ἀθανάσιος ὡς ἑξῆς ἐκφράζει τήν ἀλήθεια αὐτή: "Τό πάθος τοῦ Χριστοῦ ἡμῶν ἀπάθειά ἐστι. Καί ὁ θάνατος αὐτοῦ, ἡμῶν ἀθανασία ἐστί...καί ἡ ταφή αὐτοῦ, ἡμῶν ἀνάστασις" (Περί τῆς ἐνσάρκου ἐπιφανείας...). Βρισκόμαστε δηλ. μπροστά σέ ὑπέρλογα γεγονότα, ἀκριβῶς λόγω τῆς ζωντανῆς παρουσίας τοῦ κατεξοχήν μυστηρίου, τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ: "ὁ μόνος ἀναμάρτητος ζεῖ "ἐν ὁμοιώματι σαρκός ἁμαρτίας", ὁ μόνος δικαιούμενος νά κρίνει ζεῖ κατακρινόμενος, ὁ μόνος δικαιούμενος νά μήν πεθάνει, ἐπειδή ὑπάκουσε στόν Θεό, πεθαίνει ὡς ληστής" (Μ. Φαράντος). Καί γι' αὐτό τό λόγο, ἐπειδή στό Σταυρό πάσχει ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ἔστω καί κατά τό ἀνθρώπινο, πάντως ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, τό μαρτύριο πού ὑπέστη διαφέρει ποιοτικά ἀπό ὁποιοδήποτε ἄλλο εἶδος μαρτυρίου. Κατανοοῦμε μέ ἄλλα λόγια τό μέγεθος τοῦ πάθους ἀπό τό ποιός εἶναι αὐτός πού πάσχει.