Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

Ἡ εἰκόνα τῆς Ἀναστάσεως στὴ Μονὴ τῆς Χώρας (Καχριὲ Τζαμί) στὴν Κωνσταντινούπολη εἶναι, κατὰ γενικὴ ἀναγνώριση, ἡ ἀριστουργηματικότερη εἰκόνα Ἀναστάσεως τῆς Βυζαντινῆς Ἁγιογραφίας. Ἡ Μονὴ τῆς Χώρας κτίστηκε τὸν 11ο αἰώνα, ἡ διακόσμησή της ὅμως μὲ ψηφιδωτὰ καὶ νωπογραφίες ἔγινε στὸ διάστημα 1310-1320 μὲ τὴ φροντίδα τοῦ τότε Μεγάλου Λογοθέτη (Πρωθυπουργοῦ δηλαδή) Θεόδωρου Μετοχίτη. Ἡ συγκεκριμένη εἰκόνα βρίσκεται σὲ παρεκκλήσιο τοῦ κυρίως ναοῦ, στὸ ὁποῖο εἶχαν ἐνταφιαστεῖ οἱ κτήτορες τῆς Μονῆς.

Στὴν Ὀρθόδοξη ἁγιογραφία ἡ Ἀνάστασις τοῦ Κυρίου εἰκονίζεται ὄχι μὲ τὴ μορφὴ τοῦ Χριστοῦ νὰ βγαίνει ἀπὸ τὸν Τάφο κρατώντας μιὰ σημαία, ὅπως συνηθίζεται νὰ ζωγραφίζεται στὴ δυτικὴ ζωγραφική, ἀλλὰ μὲ τὴν "Εἰς Ἅδου κάθοδον". Εἰκονίζεται δηλαδὴ μὲ δυνατοὺς συμβολισμοὺς ἡ κάθοδος τοῦ Κυρίου στὸν Ἅδη, κατὰ τὴ διάρκεια τῆς τριημέρου ταφῆς Του, ὅπου συνέτριψε τὴν ἐξουσία τοῦ Ἅδη καὶ ἐλευθέρωσε ἀπὸ τὰ δεσμὰ τοῦ θανάτου τὶς ψυχὲς τῶν κεκοιμημένων.
Ὁ Ἅδης θεωροῦμε ὅτι εἶναι ὁ τόπος, ὅπου ἐκρατοῦντο φυλακισμένοι ὅλοι οἱ νεκροί, ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ἀκόμη τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.

Στὴν εἰκόνα μας παρατηροῦμε τὰ ἑξῆς σημαντικὰ στοιχεῖα:

• Ὁ Κύριος εἰκονίζεται μέσα σὲ γαλανόλευκη "δόξα" διακοσμημένη μὲ χρυσοκίτρινα ἀστέρια. Αὐτὸ δηλώνει ὅτι εἶναι "ὁ Κύριος τῆς Δόξης", ὁ Θεός!
• Εἰκονίζεται ἀνάμεσα σὲ δύο ἀπότομα βουνά, στὸ βάθος φοβερῆς καὶ σκοτεινῆς χαράδρας. Ἔτσι δηλώνεται ἡ κάθοδός Του στὸ χάος τοῦ θανάτου. Ὅμως ἐκεῖ δὲν κατεβαίνει ἀδύναμος καὶ ὑποχείριος τῆς ἐξουσίας τοῦ θανάτου ὅπως οἱ ἄλλοι νεκροί, ἀλλὰ παντοδύναμος! Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ κάθοδός Του ἔχει θριαμβικὸ χαρακτήρα.
• Ἡ στάση τοῦ σώματός Του δείχνει τὴν ὁρμὴ καὶ τὸν δυναμισμὸ τῆς παρουσίας Του. Ὁ βηματισμός Του εἶναι ἐξουσιαστικὸς καὶ τὸ ἀνεμιζόμενο ἰμάτιο φανερώνει τὴν ὁρμὴ τῆς κυριαρχικῆς καὶ παντοκρατορικῆς καθόδου Του. Κατεβαίνοντας συντρίβει τὴν φυλακὴ τοῦ Ἅδη. Παρατηροῦμε τὰ ὑπολείματα τῆς συντριβῆς. Κάτω εἶναι πεσμένες οἱ πύλες τῆς φυλακῆς· (σὲ ἄλλες εἰκόνες εικονίζονται χιαστί, στὸ σχῆμα τοῦ Σταυροῦ). Γύρω ἀπὸ τὶς σπασμένες πόρτες παρατηροῦμε πλῆθος καρφιῶν, μεντζεσέδων καὶ ἄλλων μεταλλικῶν στηριγμάτων τῶν κατεστραμμένων πυλῶν τοῦ Ἅδη. Ἐκεῖ βρίσκεται δεμένος χειροπόδαρα καὶ ὁ προαιώνιος ἐχθρὸς καὶ τύραννος τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, ὁ θάνατος.
• Ἀριστερὰ καὶ δεξιὰ τοῦ Κυρίου βλέπουμε δύο τάφους, μέσα ἀπὸ τοὺς ὁποίους ὁ Κύριος ἀνασύρει μὲ φοβερὴ καὶ ἀνίκητη δύναμη ἕναν ἄνδρα καὶ μία γυναίκα. Εἶναι ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα, οἱ προπάτορες τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καὶ ἐκεῖνοι ποὺ τὸ ὁδήγησαν στὴν ἁμαρτία καὶ τὸν θάνατο. Παρατηροῦμε, ὅτι δὲν πιάνουν αὐτοὶ τὰ χέρια τοῦ Κυρίου, ἀλλὰ ὁ Κύριος τοὺς ἁρπάζει δυνατὰ ἀπὸ τὸν καρπό, δεῖγμα τοῦ ὅτι μόνοι τους ἦσαν ἀπολύτως ἀδύναμοι νὰ ἐλευθερωθοῦν. Παρατηροῦμε ἐπίσης τὸ ἄλλο τους χέρι· εἶναι σὲ στάση ἱκεσίας, ποὺ ἐκφράζει τὴν μεγάλη τους προσδοκία καὶ προσευχὴ νὰ ἀπελευθερωθοῦν κάποτε ἀπὸ τὴ σκοτεινὴ φυλακὴ τοῦ Ἅδη. Ὁ Ἀδὰμ εἰκονίζεται ὡς γέρων μὲ μακριὰ γενειάδα, γιὰ νὰ δηλωθεῖ ὅτι εἶναι ὁ ἀρχαιότερος ἀνθρωπος.
• Στὴν ἀριστερὴ πλευρὰ τῆς εἰκόνας βλέπουμε νὰ εἰκονίζονται οἱ μεγάλοι προφῆτες, ὁ Δαβίδ, ὁ Σολωμών καὶ ἄλλοι, μπροστὰ δὲ ἀπὸ ὅλους ὁ Τίμιος Πρόδρομος, ὁ ὁποῖος εἶχε ἤδη κηρύξει στὸν Ἅδη ὅτι ἔρχεται ὁ Λυτρωτής. Τὸ χέρι του δείχνει τὸν Κύριο σὰν νὰ λέει: "Αὐτὸς εἶναι ἐκεῖνος γιὰ τὸν Ὁποῖο σᾶς ἔλεγα".
• Στὴ δεξιὰ πλευρὰ τῆς εἰκόνας εἰκονίζονται οἱ ἄλλοι φυλακισμένοι. Μπροστὰ ἀπὸ ὅλους αὐτοὺς βρίσκεται ἕνας νέος ἀγένειος, ποὺ κρατάει ραβδί. Εἶναι ὁ Ἄβελ, ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ποὺ πέθανε, ὅταν τὸν φόνευσε ὁ ἀδελφός του Κάϊν. Εἰκονίζεται μὲ ραβδί, διότι ἦταν βοσκός.

Ἡ ὅλη εἰκόνα ἐκπέμπει μὲ ἀπίστευτο δυναμισμὸ τὸ μεγάλο μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως:
Νικήθηκε ὁ θάνατος! Ἑάλω ὁ θάνατος θανάτῳ! Νέα ζωὴ ἀρχίζει. Εἴμαστε πιὰ αἰώνιοι καὶ ἀθάνατοι. Δὲν θὰ πεθάνουμε ποτέ! Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν!