Ὁ ρόλος τοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ στό Σύγχρονο Σχολεῖο

Μέ τήν ὁμιλία τοῦ καθηγητή Διδακτικῆς στό Παιδαγωγικό Τμῆμα τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν κ. Ἠλία Ματσαγγούρα, τήν Κυριακή 28 Νοεμβρίου, συνεχίστηκε ἡ σειρά διαλέξεων ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ: Μέ Γνώση ...καί Ὅραμα, πού ὀργάνωσε καί πραγματοποιεῖ ὁ Σύνδεσμος Ἐπιστημόνων Πειραιῶς. Ἡ ὁμιλία τοῦ καθηγ. κ. Ματσαγγούρα ἦταν ἡ τρίτη, ἡ ὁποία πραγματοποιήθηκε στό πλαίσιο τῆς παραπάνω σειρᾶς.
Προσεγγίζοντας ὁ ὁμιλητής τό ρόλο τοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ στό Σύγχρονο Σχολεῖο, μίλησε γιά τήν προσωπικότητα τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ, γιά τίς προσδοκίες πού ἔχει ἡ κοινωνία μας ἀπ' αὐτόν, ἔθεσε προβληματισμούς καί διατύπωσε προτάσεις.
Συγκεκριμένα ἡ ὁμιλία περιστράφηκε γύρω ἀπό 4 ἄξονες:

• Ρόλοι Ἐκπαιδευτικοῦ στό Παρελθόν.
• Ρόλος Ἐκπαιδευτικού στήν Ἀνάπτυξη τῆς Ἐθνικής Ταυτότητας.
• Ρόλος καί Διλήμματα Ἐκπαιδευτικῶν στήν Πολιτική Κοινωνικοποίηση.
• Ρόλος Ἐκπαιδευτικοῦ στήν Ἀνάπτυξη Κριτικῆς Ἀνάλυσης Λόγου γιά τήν ἐπίγνωση τοῦ κοινωνικοῦ ρόλου τῆς γλώσσας.

Μιλώντας γιά τόν ρόλο τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ ἐπεσήμανε ὅτι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὑπῆρξαν ἀπό τούς πρώτους πού ἀνέδειξαν τή σημαντικότητα τοῦ Ἐκπαιδευτικοῦ καί περιέγραψαν μέ ἀκρίβεια τά χαρακτηριστικά τῆς παιδαγωγικῆς προσωπικότητας μέ κυρίαρχο τήν ἠθική συγκρότηση. Μέχρι δεκαετία τοῦ '60 τό ἐρώτημα ἦταν: Ποῖος τις πρέπει νά εἶναι ὁ Διδάσκαλος; (Εξαρχόπουλος 1907) καί οἱ προ- καί πρωτο-επιστημονικές μελέτες ἀναζητοῦσαν κυρίαρχα χαρακτηριστικά ἀποτελεσματικῶν δασκάλων, ἐνῶ τίς τελευταῖες δεκαετίες τό ἐρώτημα ἔγινε: Μέσα ἀπό ποιούς ρόλους καί μέ ποιό τρόπο ἡ παιδαγωγική προσωπικότητα πραγματώνει τό ἐκπαιδευτικό της ἔργο; Ἔρευνα κατηγοριοποιεῖ πολυάριθμους ρόλους τοῦ ἐκπαιδευτικού κατά τίς διαδικασίες ἀγωγῆς καί ἐκπαίδευσης σέ δύο μεγάλες κατηγορίες: Στον διδακτικό ρόλο καί στόν κοινωνικοποιητικό: ἀνάπτυξη ἠθικῶν ἀξιῶν, στάσεων, ταυτοτήτων, δεξιοτήτων.

Στή φάση δημιουργίας τῶν ἐθνικῶν κρατῶν μέ ἐθνική ὁμοιογένεια (19ος αιών) ὁ ἐκπαιδευτικός, κυρίως τῆς Α΄βάθμιας Ἐκπαίδευσης, λειτούργησε ὡς πρωτεργάτης καλλιέργειας τῆς ἐθνικῆς συνείδησης σέ κράτη τῆς κεντρικῆς Εὐρώπης, ὅπως εἶναι γιά παράδειγμα ἡ Γαλλία, ἀλλά καί σέ πολλά ἄλλα κράτη. Μέσα στό πλαίσιο τῶν ἐθνικῶν ἐκκλησιῶν, παράλληλα μέ τήν καλλιέργεια τῆς ἐθνικῆς συνείδησης, ὁ ἐπαιδευτικός ἀνέλαβε καί τό ρόλο τῆς καλλιέργειας θρησκευτικής συνείδησης, ὅπως συνέβη στήν περίπτωση τοῦ νεο-ελληνικοῦ κράτους. Ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας στή διάσωση τῆς ἑλληνικής γλώσσας καί ταυτότητας καί ὁ τύπος τοῦ παπα-δάσκαλου, πού προηγήθηκε, καθιστοῦσε τόν ἐθνικο-θρησκευτικό συνδυασμό ἀπόλυτα φυσικό. Τό ἔθνος, ὡς ἔννοια/ὅρος, καί τά ἔθνη, ὡς κοινωνικές ὀντότητες, ἀσφαλῶς προϋπῆρξαν τῆς νεωτερικότητας καί λειτούργησαν ὡς πλαίσια αὐτο-συνειδησίας, αὐτο-προσδιορισμοῦ καί ἑταιρο-προσδιορισμοῦ. Ὁ ἱστορικός τῆς ἔννοιας τοῦ ἔθνους Hugh Seton-Watson ἐπισημαίνει ἐπιγραμματικά ὅτι παρόλη τή δυσκολία διατύπωσης ἐπιστημονικοῦ ὁρισμοῦ, τό φαινόμενο τοῦ ἔθνους «ὑπῆρχε καί θά ὑπάρχει» ( Θεοδωρίδης). Οἱ ὑγιεῖς τοπικές καί ἐθνικές ταυτότητες ἀποτελοῦν στέρεα ὑποδομή γιά ὑπερ-εθνικές ταυτότητες. Οὐτοπική ἡ προσδοκία ἀπό ὅσους δέν ἀνέπτυξαν ταυτότητες μέ τά γνωστά, τά κοντινά καί τά οἰκεῖα, πού τροφοδοτοῦνται ἀπό τήν ἄμεση ἐμπειρία, νά ἀναπτύξουν ὑπερ-εθνική ταυτότητα μέ μία μακρινή, ἄγνωστη καί ἀπρόσωπη κοινότητα, ὅπως εἶναι ἡ παγκόσμια. Ὑγιής ἐθνική ταυτότητα μπορεῖ καί πρέπει νά διαμεσολαβεῖ στή σχέση ἀτόμου μέ τήν παγκόσμια κοινότητα. Ὁ ἀπομονωτισμός καί ἡ ἐσωστρέφεια ἀποτελούν συμπτώματα σοβινίζοντος ἐθνικισμοῦ.

Ἡ ἀνάπτυξη τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας εἶναι ἕνας ἀπό τούς σκοπούς τῆς ἐκπαίδευσης σέ πολλές χώρες.
Οἱ καταδικαστέες πολιτικές διασφάλισης τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας καί ὁμοιογένειας, πού ἀνέπτυξαν πολλά κράτη, καί οἱ λανθασμένες παιδαγωγικές προσεγγίσεις τοῦ παρελθόντος δέν δικαιολογοῦν σέ καμία περίπτωση νά παραιτηθεῖ τό σχολεῖο ἀπό τόν ρόλο στήν άνάπτυξη τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας. Μετά ἀπ' ὅλ' αὐτά:
Ὁ Σύγχρονος Ἐκαπιδευτικός:

• Μέ τόν Κοινωνικοποιητικό του Ρόλο, συμβάλλει στήν ανάπτυξη τοῦ Κριτικοῦ καί Ἐνεργοῦ Πολίτη μέ κατακτημένη τήν ψυχολογική, κοινωνική καί ἐθνική ταυτότητά του, στοιχεῖα τῶν ὁποίων ἀποτελοῦν ἡ ἱστορική συνείδηση, ἡ γλώσσα, ἡ θρησκεία, οἱ ἀξίες, ὁ πολιτισμός , ἡ πρόσβαση σέ ὑπερ-εθνικές ταυτότητες καί ὁ σεβασμός στήν ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια, τό φυσικό περιβάλλον καί τήν ταυτότητα τοῦ «ἄλλου».
• Μέ τόν Διδακτικό του Ρόλο συμβάλλει στήν ἀνάπτυξη τῆς Γλώσσας, ἡ ὁποία ἐμπεριέχει δυνατότητες σκέψης καί μάθησης καί παρέχει στόν μαθητή ὁπτικές θέασης τοῦ ἑαυτοῦ του καί τοῦ κοινωνικοῦ καί φυσικοῦ κόσμου.

( Τό VIDEO τῆς ὁμιλίας τοῦ καθηγ. κ. Ματσαγγούρα θά ἀναρτηθεῖ στό Ἱστολόγιο τοῦ Συνδέσμου Ἐπιστημόνων Πειραιῶς τίς ἑπομενες ἡμέρες).